Saç, yalnızca estetik açıdan değil; aynı zamanda kişinin sağlığı, özgüveni ve sosyal yaşamı üzerinde de büyük etkisi olan bir yapıdır. Günlük ortalama 50- 100 tel saçın dökülmesi normal kabul edilir. Ancak bu miktarın üzerine çıkması, sürekli devam eden veya belirgin seyrelme yaratan saç dökülmeleri mutlaka araştırılmalıdır.
Saçın Yapısı ve Büyüme Döngüsü
Her saç telinin yaşam döngüsü üç evreden oluşur:
. Anagen faz (Büyüme evresi): Saçın aktif olarak uzadığı dönemdir. Ortalama 2-6 yıl sürer.
. Catagen faz (Geçiş evresi): Saç kökünün dinlenmeye geçtiği kısa dönemdir (2-3 hafta).
. Telogen faz (Dökülme evresi): Saç kökünün inaktif olduğu dönemdir ve saç teli dökülür. Ortalama 2-3 ay sürer.
Her saç folikülü bu döngüyü tekrarlar. Normal şartlarda saçların %85’ i anagen fazda, %1-2’si Catagen fazda, %10-15’i ise telogen fazdadır. Bu denge bozulduğunda saç dökülmesi artar.
Saç Dökülmesinin Nedenleri
1.Genetik Faktörler (Androgenetik Alopesi):
En sık görülen saç dökülme sebebidir. Erkek tipi kellik olarak bilinse de kadınlarda da görülebilir. Erkeklerde alın çizgisinin gerilemesi ve tepe bölgesinde açılma ile, kadınlarda ise tüm saçlarda seyrelme ile kendini gösterir.
2. Hormonal Değişiklikler:
– Tiroid hastalıkları (hipotiroidi, hipertiroidi)
– Doğum sonrası dönem
– Menopoz
– Polikistik over sendromu (PCOS)
3. Beslenme ve Vitamin-Mineral Eksiklikleri:
Saç foliküllerinin sağlıklı çalışabilmesi için bazı vitamin ve mineraller kritik öneme sahiptir:
– Demir: Eksikliği özellikle kadınlarda yaygın bir dökülme sebebidir.
– B12 vitamini: DNA sentezinde rol oynar, eksikliğinde saç incelmesi görülebilir.
– D vitamini: Saç folikülü döngüsünde etkilidir.
– Çinko: Saç büyümesi ve keratin yapısında önemli rol oynar.
– Biyotin (B7 vitamini): Keratin üretimi için gerekli olup eksikliği nadirdir, ancak saç sağlığıyla ilişkilidir.
4. Stres ve Psikolojik Faktörler:
Ani ve yoğun stres, saçın telojen faza topluca geçmesine neden olabilir. Bu durum “telogen effluvium” olarak adlandırılır.
5. İlaçlar ve Hastalıklar
– Kemoterapi ilaçları (anagen effluvium)
– Antidepresanlar, antikoagülanlar, bazı tansiyon ilaçları
– Kronik hastalıklar (şeker hastalığı, romatizmal hastalıklar, böbrek- karaciğer yetmezliği)
6. Saç Bakımı ve Dış Faktörler:
– Sıkı saç modelleri (topuz, atkuyruğu): Traksiyon alopesisi
– Sık boya, perma, düzleştirme gibi işlemler
– Yetersiz saç ve saç derisi hijyeni
Hangi Dönemlerde Daha Fazla Saç Dökülmesi Görülür?
. Doğum Sonrası (Postpartum Alopesi): Doğumdan sonraki 2-4 ayda hormonların normale dönmesiyle saç dökülmesi artar. Genellikle 6-12 ay içinde toparlar.
. Mevsimsel Dökülmeler: Özellikle sonbahar ve ilkbaharda saç dökülmesi geçici olarak artabilir.
. Yoğun Hastalık ve Ameliyat Sonrası: Vücudun stres yanıtı olarak saç dökülmesi görülebilir.
Saç Dökülmesini Önlemek İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
. Dengeli ve düzenli beslenin: Protein, vitamin ve mineralden zengin besinler tüketin.
. Düzenli uyuyun ve stresi azaltın.
. Kimyasal işlemleri sınırlayın: Sık boya, fön, düzleştirme dökülmeyi artırır.
. Saç derisini koruyun: Sıkı saç modellerinden kaçının, saç derisini tahriş etmeyin.
. Medikal destek gerekirse dermatoloğa başvurun.
Vitamin ve Takviyeler
Saç dökülmesinde rastgele vitamin kullanımı önerilmez. Ancak tahlillerle eksiklik saptanmışsa takviye alınabilir.
. Demir takviyesi (eksiklik varsa)
. D vitamini takviyesi (eksiklik varsa)
. Çinko ve biyotin desteği
. Omega-3 yağ asitleri (saç derisi sağlığını destekler)
Vitamin ve takviyeler mutlaka doktor önerisi ve laboratuvar sonuçlarına göre kullanılmalıdır.
Evde Saç Sağlığı İçin Yapılabilecek Bakım Önerileri
Saç dökülmesiyle mücadelede tıbbi destek kadar günlük bakım da büyük önem taşır. Evde uygulanabilecek bazı basit ama etkili yöntemler şunlardır:
Doğru Yıkama ve Kurulama:
– Saçınızı her gün yıkamak yerine, saç tipinize uygun sıklıkta (2-3 günde bir)yıkayın.
– Şampuanı saç derisine masaj yaparak uygulayın, tırnak yerine parmak uçlarını kullanın.
– Yıkama sonrası saçınızı sertçe havluyla ovmak yerine nazikçe sıkın ve kendi halinde kurumasını bekleyin.
Doğal Yağlarla Masaj:
– Haftada 1-2 kez saç derisine nazikçe argan yağı, zeytinyağı veya hindistancevizi yağı ile masaj yapmak kan dolaşımını artırır ve saç köklerini besler.
– Masaj sonrası birkaç saat bekleyip şampuanla yıkamak yeterlidir.
– Isı ve Kimyasal işlemlerden kaçının
SONUÇ
Saç dökülmesi, çoğu zaman geçici olsa da uzun süre devam eden ve belirgin seyrelmeye yol açan dökülmelerin altında ciddi nedenler olabilir. Bu nedenle saç dökülmesi şikâyetiniz varsa, geç kalmadan dermatoloji uzmanına başvurmanız gerekir.
