Baş Dönmesi Nedir?

Baş dönmesi, kişinin kendi etrafında dönüyormuş gibi hissetmesi ya da çevresinin dönüyormuş gibi algılanması şeklinde tarif edilir. Tıbbi literatürde bu dönme hissi “vertigo” olarak adlandırılır. Ancak her baş dönmesi vertigo değildir. Baş dönmesi, sersemlik (dizziness), bayılma hissi (presyncope), dengesizlik (disequilibrium) gibi farklı şekillerde yaşanabilir.

Vertigo, özellikle iç kulak sisteminin ya da beyin sapı/beyincik bölgelerinin etkilenmesiyle ortaya çıkar. Ancak kardiyovasküler, metabolik ve psikojenik nedenler de baş dönmesinde rol oynayabilir. Bu nedenle baş dönmesi tek başına bir hastalık değil, altta yatan bir durumun belirtisidir.

Vücudumuzda Denge Nasıl Sağlanır?

Denge, üç ana sistemin uyumlu çalışmasıyla sağlanır:

1.İç Kulak (vestibüler sistem): Başın konumunu ve hareketini algılar.

2. Gözler (görsel sistem): Görsel uyaranlarla dengenin korunmasına yardımcı olur.

3. Kas-eklem (proprioseptif sistem): Vücudun pozisyonunu beyine bildirir.

Bu sistemlerden birinde aksaklık olduğunda beyin çelişkili sinyaller alır ve baş dönmesi, sersemlik ya da dengesizlik hissi oluşabilir.

Baş Dönmesinin Nedenleri?

Baş dönmesinin nedenleri çok çeşitli olmakla birlikte, genel olarak aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir:

1.Periferik Vertigo Nedenleri (İç Kulak Kaynaklı):

A- BPPV (Bening Paroksismal Pozisyonel Vertigo)

. En sık görülen vertigo tipidir.

. İç kulakta yer alan ve dengeyi sağlayan otolit kristallerin yerinden oynamasıyla oluşur.

. Başın ani hareketiyle tetiklenir (örneğin: yatarken kalkarken, başı sağa-sola çevirirken).

. Genellikle saniyeler süren ama tekrarlayan ataklar şeklindedir.

B- Vestibüler Nörinit/ Labirentit:

. Denge sinirinin viral enfeksiyonla iltihaplanması sonucu oluşur.

. Şiddetli ve saatler süren baş dönmesine yol açar, bulantı- kusma eşlik edebilir.

. İşitme kaybı genellikle yoktur(nörinit), işitme kaybı varsa labirentittir.

C- Meniere Hastalığı:

. İç kulakta sıvı basıncının artması sonucu gelişir.

. Baş dönmesi atakları, işitme kaybı, kulakta çınlama ve dolgunluk hissi birlikte görülür.

. Ataklar genellikle dakikalarla saatler arasında sürer.

D- Vestibüler Migren:

. Migren hastalarında görülen vertigo tipidir.

. Baş ağrısı olmadan da görülebilir.

. Özellikle genç kadınlarda sık rastlanır.

2. Santral Vertigo Nedenleri (Beyin Kaynaklı):

. Beyincik(serebellum), beyin sapı ya da sinir yollarında meydana gelen bozukluklardan kaynaklanır.

. Nistagmus(göz titremesi), konuşma bozukluğu, çift görme gibi nörolojik belirtiler eşlik eder.

. Nedenleri arasında:

• İnme (iskemik veya hemorajik)
• Beyin tümörleri
• Multipl skleroz (MS)
• Migrenin santral tipi

3. Diğer Sistemik ve Metabolik Nedenler:

A- Ortostatik Hipotansiyon:

. Oturur veya yatar pozisyondan ani kalkışta tansiyonun düşmesiyle olur.

. Geçici baş dönmesi ve sersemlik hissi olur.

B- Hipoglisemi (Kan şekeri düşüklüğü):

. Aç kalma ya da insülin /şeker düşürücü ilaçların yan etkisi olabilir.

. Baş dönmesi, terleme, halsizlik ve bazen bayılma ile seyreder.

C-Anemi (Kansızlık):

. Özellikle demir eksikliği anemisinde yeterince oksijen taşınamaz, beyin etkilenir.

. Halsizlik ve baş dönmesi görülebilir.

D-İlaçlar:

. Antihipertansifler (tansiyon düşürücüler)

. Sakinleştiriciler

. Antidepresanlar

. Antibiyotikler (aminoglikozidler vestibüler toksisiteye neden olabilir)

E- Dehidrasyon (Sıvı kaybı):

. Yeterli sıvı alınmaması tansiyon düşüklüğü ve dolaşım bozukluğu nedeniyle baş dönmesi yapabilir.

Baş Dönmesinde Tehlike Belirten Durumlar!

Aşağıdaki belirtiler varsa zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır:

. İlk defa ve çok şiddetli baş dönmesi yaşanıyorsa

. Görme kaybı, çift görme, konuşma bozukluğu

. Kol ya da bacakta uyuşma, felç

. Bilinç kaybı veya bayılma

. Şiddetli baş ağrısı eşlik ediyorsa

. Baş dönmesi günlerce sürüyorsa ve günlük yaşamı engelliyorsa

Tanı Yöntemleri

. Fizik muayene (denge testleri, göz hareketleri)

. Dix- Hallpike manevrası (BPPV tanısında)

. Odyometri (işitme testi)

. Beyim MR/BT (santral nedenler için)

. Kan testleri (şeker, demir, elektrolitler, vitamin düzeyleri)

. EKG/EKO (kalp kökenli nedenler için),tansiyon ölçümleri

Tedavi Yöntemleri

Tedavi altta yatan nedene göre planlanır.

. BPPV için: Epley manevrası gibi posizyonel manevralar oldukça etkilidir.

. Vestibüler nörinit için: Dinlenme, anti-vertijinöz ilaçlar ve bazen kortizon.

. Meniere hastalığı için: Tuz kısıtlaması, idrar söktürücü ilaçlar, yaşam tarzı değişiklikleri.

. Migren için: Migreni tetikleyen faktörlerden kaçınma, uygun migren ilaçları.

. Hipotansiyon ve hipoglisemi için: Sıvı alımının artırılması, öğün atlanmaması.

Vestibüler rehabilitasyon (denge egzersizleri) de birçok hastada fayda sağlar.

Evde Neler Yapabilirsiniz?

. Ani hareketlerden kaçının.

. Yataktan kalkarken yavaş hareket edin.

. Yeterli su tüketin.

. Uyku düzeninize dikkat edin.

. Baş dönmesine neden olan tetikleyici durumlardan uzak durun.

Sonuç: Baş Dönmesi Ciddiye Alınmalıdır!

Baş dönmesi, basit bir iç kulak kristal bozukluğundan, hayatı tehdit eden nörolojik hastalıklara kadar geniş bir yelpazede görülebilen bir belirtidir. Bu nedenle tekrarlayan ya da şiddetli baş dönmelerinde kendi kendine geçmesini beklemek yerine, mutlaka profesyonel bir değerlendirme yapılmalıdır.