Servikal omurga, 7 omur (C1-C7) ve bu omurlar arasında yer alan intervertebral disklerden oluşur. Diskler; güçlü fibröz bir dış tabaka olan annulus fibrosus ve jel benzeri nucleus pulposus yapısından meydana gelir. Bu diskler hem şok emici görevi görür hem de omurganın fleksiyon, ekstansiyon ve rotasyon gibi hareketlerini mümkün kılar.
Boyun fıtığı; disk yapısının zayıflayıp nucleus pulposus’ un posteriora doğru yer değiştirmesi ve spinal sinir köklerine veya medulla spinalis’ e bası yapmasısonucu gelişir.
Patofizyoloji
Yaşla beraber disklerde dejeneratif değişiklikler oluşur:
. Su içeriği ve proteoglikanlar azalır
. Elastikiyet kaybı ortaya çıkar
. Annulus fibrosus’ ta çatlaklar oluşur
Sonuç olarak disk daha kolay taşar ya da yırtılır.
Sinir basısına ek olarak, diskten açığa çıkan kimyasal mediatörler inflamasyon oluşturarak ağrı şiddetini artırır. B u nedenle bazı hastalarda MR görüntüsü küçük fıtık olmasına rağmen ciddi ağrı yaşanabilir.
Risk Faktörleri
Bilimsel çalışmalar aşağıdaki faktörlerin riski artırdığını göstermiştir:
. Uzun süre fleksiyon pozisyonu (telefon, bilgisayar kullanımı)
. Sigara kullanımı; Doku oksijenlenmesini bozarak disk dejenerasyonunu hızlandırır.
. Genetik yatkınlık; Kollajen yapısındaki farklılıklar
. Travma, ağır iş, tekrarlayıcı mikro zorlanmalar
. Sedanter yaşam, obezite
. Psikososyal stres ve kas gerginliği
Belirtiler ve Klinik Tablo
. Radikülopati: Boyundan kola yayılan sinir kökü dağılımına uygun ağrı
- C5: omuz
- C6: başparmak
- C7: orta parmak
- C8: yüzük ve serçe parmak etkilenişi
. Uyuşma, parestezi, sıcak- soğuk ayrımında bozulma
. Kas gücünde azalma, tutuş zayıflığı
. Servikal hareketlerle ağrı artışı
. Miyelopati bulguları (ileri olgularda)
- Yürüme bozukluğu, dengesizlik
- İnce motor becerilerde kayıp
- Spastisite, patolojik refleksler
Bu tablo, omurilik basısını işaret ettiğinden acil değerlendirilmelidir.
Tanısal Yaklaşım
. Fizik Muayene ve Nörolojik Değerlendirme
- Spurling testi: Sinir kökü irritasyonunu gösterir
- Lhermitte bulgusu: Miyelopati ile ilişkili olabilir
. MR görüntüleme: Disk hernisi değerlendirilmesinde tercih edilir
. BT: Kemik yapı anomalileri için
. EMG: Sinir kökü etkilenmesinin derecesini saptar.
Laboratuvar testleri genelde spesifik değildir fakat ayırıcı tanıda kullanılabilir.
Tedavi: Kanıta Dayalı Yaklaşım
Boyun fıtığı hastalarının %85-90 cerrahi dışı yöntemlerle iyileşir.
Konservatif Tedaviler
. NSAİİ ve kas gevşeticiler ile inflamasyon kontrolü
. Fizik tedavi: Manuel terapi, traksiyon, TENS, yüzeyel derin ısı
. Boyun egzersizleri:
- İzometrik güçlendirme
- Skapular stabilizasyon
Bu egzersizlerin uzun vadede nüksü azalttığı gösterilmiştir
. Duruş ve ergonomi eğitimi
. Gece servikal yastık desteği
Girişimsel Tedaviler
Uzun süren ve fonksiyon kaybı oluşturan ağrıda:
. Transforaminal epidural steroid enjeksiyonları
. Faset eklem enjeksiyonları
. Radyofrekans tedavileri
Bu uygulamalar inflamasyonu azaltarak sinir basısı semptomlarını hafifletebilir.
Cerrahi Yaklaşımlar
Aşağıdaki durumlarda gecikmeden düşünülmelidir:
. İleri motor güç kaybı
. Progresse Miyelopati
. Medikal tedaviye dirençli ağrı
En sık kullanılan teknikler:
. ACDF (Anterior servikal diskektomi ve füzyon)
. Servikal disk protezi (yapay disk)
Minimal invaziv yöntemlerle başarı ve güvenlik oranları oldukça yüksektir.
Ayırıcı Tanı
Boyun fıtığı semptomları çeşitli hastalıklarla karışabilir:
. Karpal tünel sendromu
. Kübital tünel sendromu
. Omuz patolojileri (örn. Rotator kılıf yırtığı)
. Multipl skleroz
. Periferik nöropatiler
Bu nedenle profesyonel değerlendirme esastır
Korunma ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
. Servikal lordozu destekleyen ergonomik duruş
. Ekran kullanımında 20-20-20 kuralı
. Düzenli omurga egzersizleri
. Aşırı yük taşımaktan kaçınma
. Sigarayı bırakma
Küçük davranış değişiklikleri bile medulla ve sinir kökü sağlığını önemli ölçüde destekler.
Sonuç
Boyun fıtığı, doğru tedavi ve bilinçli yaşam tarzı ile çoğu kez kontrol altına alınabilen bir durumdur. Semptomları göz ardı etmeden uzman değerlendirmesine başvurmak, ilerleyici sinir hasarının önlenmesinde en kritik adımdır.
