Fibromiyalj, yaygın kas-iskelet sistemi ağrısı ile birlikte yorgunluk, uyku bozukluğu, hafıza ve duygu durum değişiklikleriyle seyreden kronik bir hastalıktır. Günümüzde “görünmez hastalık” olarak da adlandırılır. Çünkü hastalar yoğun ağrı ve yorgunluk yaşasa da standart tetkiklerde genellikle herhangi bir bozukluk saptanmaz.

Kimlerde Görülür?

. Daha çok 30-55 yaş arası kadınlarda görülür, ancak erkeklerde ve hatta çocuklarda da ortaya çıkabilir.

. Aile öyküsü olanlarda daha sık görülür.

. Romatizmal hastalıklar (ör. Romatoid artrit, lupus) ile birlikte bulunabilir.

. Stresli yaşam, uyku düzensizliği, travmalar ve enfeksiyonlar tetikleyici faktörler arasında yer alır.

Fibromiyaljinin Nedenleri

Kesin nedeni henüz tam olarak bilinmese de araştırmalar, merkezi sinir sisteminde ağrı algısının değişmesi ile ilişkili olduğunu göstermektedir.

. Beyin kimyasalları: Serotonin, dopamin gibi nörotransmiterlerde dengesizlik.

. Sinir sistemi duyarlılığı: Normalde ağrı yapmayacak uyaranların daha şiddetli hissedilmesi (“ağrı eşiğinin düşmesi”).

. Hormonal faktörler: Özellikle kadınlarda östrojen dalgalanmaları.

. Stres ve travmalar: Fiziksel ya da duygusal travmalar sonrasında başlayabilir.

Belirtileri

. Yaygın kas ve eklem ağrıları

. Sabah tutukluğu

. Kronik yorgunluk

. Uyku bozukluğu (dinlenmemiş uyanmak)

. Baş ağrısı, migren

. Konsantrasyon güçlüğü (“fibro fog” olarak da bilinir)

. Sindirim sorunları (irritabl bağırsak sendromu ile ilişki)

. Duygu durum değişiklikleri (anksiyete, depresyon)

Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konur?

Fibromiyalji tanısı için özel bir kan testi yoktur. Tanı, diğer hastalıkların ekarte edilmesi ve tipik bulguların varlığıyla konur.

. Ağrı noktaları: Önceden 18 hassas nokta üzerinden değerlendirilirken, günümüzde yaygın ağrı endeksi ve semptom şiddeti ölçekleri kullanılmaktadır.

. Kan tahlilleri genellikle normaldir, ancak benzer bulgulara yol açan tiroid hastalıkları, romatizmal hastalıklar veya vitamin eksiklikleri dışlanmalıdır.

Fibromiyalji Hastaları Ne Yapabilir?

1. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

. Düzenli egzersiz: Özellikle yürüyüş, yüzme ve yoga faydalıdır.

. Uyku hijyeni: Düzenli uyku saati, kaliteli uyku ortamı.

. Stres yönetimi: Meditasyon, nefes egzersizleri ve psikolojik destek.

2. Beslenmenin Önemi

. Anti-inflamatuar beslenme: Sebze, meyve, tam tahıl, zeytinyağı ve omega-3 açısından zengin bir diyet.

. Şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak.

. Kafein ve alkolü sınırlamak.

. Vitamin ve mineral desteği: Özellikle D vitamini, magnezyum, B12 eksiklikleri fibromiyalji semptomlarını artırabilir. Eksiklik saptanırsa hekim önerisiyle destek kullanılmalıdır.

3. Kullanılan İlaçlar

Fibromiyaljide kullanılan ilaçlar tamamen kişiye özel seçilir:

. Ağrı kesiciler: Basit ağrı kesiciler genellikle sınırlı fayda sağlar.

. Antidepresanlar: Serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri (duloksetin, milnasipran) ağrı ve uyku üzerine olumlu etki yapabilir.

Antiepileptikler: Pregabalin ve gabapentin, sinir duyarlılığını azaltarak ağrıyı hafifletebilir.

Kas gevşeticiler: Bazı durumlarda kullanılabilir.

Sonuç

Fibromiyalji, kronik ama kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. En önemli nokta, tanının doğru konulması, hastanın bilinçlendirilmesi ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle birlikte kişiye özel tedavi planının oluşturulmasıdır. Düzenli takip, sağlıklı yaşam alışkanlıkları, uygun beslenme ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile yaşam kalitesi belirgin şekilde artabilir.