Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan çevresel maddelere karşı immünolojik aşırı duyarlılık (hipersensitivite) geliştirmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu maddelere alerjen adı verilir. Bağışıklık sistemi, alerjeni yanlışlıkla patojen gibi algılar ve immünoglobulin E (IgE) aracılı bir immün yanıt başlatır. Bu yanıt sırasında histamin, lökotrien, prostaglandin gibi mediyatörler salınarak alerjik semptomlar gelişir.

Alerjinin Patofizyolojisi

Alerjik reaksiyonlar genellikle Tip I Hipersensivite Reaksiyonu (Gell ve Coombs sınıflandırmasına göre) mekanizması ile oluşur:

1.Duyarlanma (Sensitizasyon)Fazı

. İlk maruziyette alerjen, antijen sunan hücreler (dentritik hücreler) tarafından işlenir ve T-helper 2 (Th2) hücrelerini aktive eder.

. Th2 hücreleri, B lenfositlerini uyararak IgE üretimine neden olur.

. Üretilen IgE antikorları, mast hücrelerinin yüzeyindeki FceRI reseptörlerine bağlanır.

2. Eşik Aşılması ve Erken Faz Reaksiyonu

. Alerjen tekrar vücuda girdiğinde, IgE ile kaplı mast hücrelerine bağlanarak degranülasyon başlatır.

. Histamin ve diğer mediyatörler salınır; bu da vazodilatasyon, damar geçirgenliğinde artış, bronkokonstriksiyon gibi etkiler yapar.

3. Geç Faz Reaksiyonu

. Saatler içinde eozinofil, bazofil, T hücreleri gibi inflamatuvar hücrelerin bölgeye göçü ile kronik inflamasyon gelişir.

. Bu süreç, özellikle astım ve atopik dermatitte dokuda hasara yol açabilir.

Alerji Türleri

1.Solunum Sistemi Alerjileri

 Alerjik rinit:Hapşırma, burun akıntısı, kaşıntı, tıkanıklık.

Alerjik astım:Hırıltılı solunum, öksürük, nefes darlığı

2. Gıda Alerjileri

En sık nedenler:Süt, yumurta, fındık, fıstık, balık, kabuklu deniz ürünleri.

Belirtiler: Ağızda kaşıntı, dudak- dil şişmesi, karın ağrısı, ishal, kusma

Anafilaksi riski vardır.

3. Cilt Alerjileri

Atopik dermatit: Kronik, kaşıntılı, kızarık plaklar.

Ürtiker: Ani gelişen, kaşıntılı kabarıklıklar.

4. İlaç Alerjileri

. Penisilin, sefalosporin gibi antibiyotikler; NSAİİ’ler.

. Hafif döküntüden hayatı tehdit eden reaksiyonlara kadar geniş yelpazede görülür.

5. Böcek Sokması Alerjileri

. Arı, yaban arısı, karınca sokmaları.

. Lokal reaksiyon veya sistemik anafilaksi gelişebilir.

Alerji Tanı Yöntemleri

Alerji tanısında hem klinik değerlendirme hem de laboratuvar testleri birlikte kullanılır.

. Cilt Prick Testi (SPT): Erken tip reaksiyonları değerlendirmek için.

. Spesifik IgE (RAST, ImmunoCAP): Kanda alerjene karşı IgE düzeyini ölçer.

. Yanma Testi (Patch Test): Gecikmiş tip reaksiyonlar için.

. Provakasyon Testleri: Kontrollüortamda şüpheli alerjen verilerek reaksiyon gözlenir (özellikle gıda ve ilaçlarda).

Tedavi Yaklaşımları

1.Alerjenden Kaçınma

. Polen mevsiminde pencereleri kapalı tutmak.

. Ev tozu akarlarına karşı akar geçirmez yatak ve yastık kılıfı kullanmak.

. Evcil hayvan tüyü alerjisinde teması sınırlamak.

2. Farmakolojik Tedavi

. Antihistaminikler: H1 reseptör antagonistler (loratadin, setirizin vb.).

. Topikal Kortikosteroidler: Burun spreyleri, cilt kremleri.

. Bronkodilatörler: Astım tedavisinde

. Lökotrien Reseptör Antagonistleri: Montelukast gibi.

3. İmmünoterapi (Alerji Aşısı)

. Alerjene karşı tolerans geliştirmek için giderek artan dozlarda alerjen verilmesi.

. Subkutan (Cilt altı) veya sublingual (dil altı) formları vardır.

. 3-5 yıl sürebilir, uzun vadede semptomları azaltır.

4. Anaflaksi Yönetimi

. Adrenalin oto-enjektörü (EpiPen) ilk basamak tedavidir.

. Acil tıbbi yardım sağlanmalıdır.

Korunma Önerileri

. Ev ortamını düzenli havalandırın.

. HEPA filtreli hava temizleyici kullanın.

. Halıları azaltın, yatak takımlarını yüksek ısıda yıkayın.

. Sigara dumanından uzak durun.

. Bağışıklık sistemini güçlendiren dengeli beslenme ve egzersiz alışkanlığı edinin.

SONUÇ

Alerji, yaşam kalitesini etkileyen ancak doğru tanı ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilen bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Erken müdahale, düzenli takip ve kişiye özel tedavi planı hem semptomların kontrolünde hem de komplikasyonların önlenmesinde kritik öneme sahiptir. Özellikle ciddi alerjik reaksiyon (anafilaksi)öyküsü olan kişilerin, bu durumu belirten bir acil durum notu/kimlik kartı taşımaları ve adrenalin oto-enjektörlerini (EpiPen vb.) her zaman yanlarında bulundurmaları hayati önem taşır. Bu basit önlem, acil bir durumda yaşam kurtarabilir.